HIstoria Cmentarza Witomińskiego

W II RP

 

Jesienią 1926 r. Rada Miejska świeżo erygowanego miasta podjęła uchwałę o założeniu cmentarza, bowiem do tej pory pochówki gdynian odbywały się na cmentarzu parafialnym na Oksywiu. Gdy wybrano na ten cel teren lasów państwowych na Działkach Leśnych, społeczność podzieliła się na dwa stronnictwa. Jedni dowodzili, że miejsce to, choć na razie na pustkowiu, niedługo znajdzie się nie na krańcu, a w centrum miasta, bo Gdynia tak szybko się rozwija. Inni – że „nie ma powodu zakładać cmentarza dalej, gdyż dbać musimy o to,by pochować naszych umarłych w jednym dniu, bo gdyby jeszcze więcej oddalić cmentarzod miasta obecnego, wnet trzeba by 2 dni na przebycie tej drogi”.
W listopadzie 1927 r. władze centralne oficjalnie przekazały teren, ale cmentarz został oddany do użytku parafii katolickiej przy ul. Świętojańskiej dopiero 1 czerwca 1929 r. W lipcu 1931 r. Komitet Rozbudowy Miasta przy Komisariacie Rządu przyznał Polskiemu Zborowi Ewangelickiemu 1 ha gruntu na działce leśnej nr 35 (obecnie teren ten znajduje się za kaplicą Cmentarza Witomińskiego).

Jeden z pierwszych grobowców, który stanął pod koniec 1929 r., może być symbolem losów i postaw wielu gdynian. Został wymurowany przy schodach do krzyża dla Janiny z Olszowskich Michalewskiej, która 1.11.1929 r. zmarła mając zaledwie 30 lat.Była kuzynką gen. Grota-Roweckiego i żoną Jerzego Michalewskiego, gdyńskiego działacza gospodarczego, w czasie II wojny podpułkownikiem AK, emisariuszem gen. Sikorskiego, kawalerem Vir­tuti Militari, dyrektorem Departamentu Obrony Narodowej w Delegaturze Rządu na Kraj. W 1994 r. w grobie tym pochowana została siostra Janiny Elwira Beisert – gdyńska Niobe, która w Powstaniu Warszawskim straciła obie córki, przepiękne dziewczyny.

Lata okupacji

 

W zajętej przez Niemców Gdyni cmentarz przeszedł pod władzę Miejskiego Przedsiębiorstwa Ogrodnictwa i Miejskiego Cmentarza. W 1943 r. zniwelowana została najbardziej górzysta część cmentarza – ziemię poprzewożono wagonikami z wyższych partii na niższe.

W latach 1943-1944 odbywały się pochówki ofiar alianckich nalotów na Gdynię. 25.04.1943 r. Brytyjczycy dokonali nalotu na zakłady lotnicze Flugzeug Werke-Kanemberg na terenie Rumi-Zagórza, poważnie je uszkadzając. Dzieła zniszczenia dopełnili 6.08.1943 Amerykanie: 81 bombowców, osłanianych przez 64 samoloty myśliwskie, zrzuciło na ten sam cel 223 tony bomb. Był to pierwszy amerykański nalot na Gdynię. Kolejny amerykański nalot miał miejsce 9.10.1943 w ramach wielkiej operacji lotniczej przeciwko celom w Gdańsku, Gdyni i Malborku. Gdynia była bombardowana przez 18 bombowców typu B-24 Liberator, które zrzuciły 36 ton bomb, oraz przez 109 bombowców typu B-17 Flying Fortress, które zrzuciły 272 tony bomb.

W PRL

 

W maju 1945 r. Cmentarz Witomiński wrócił pod zarząd parafii p.w. Najświętszej Marii Panny. Od 1946 r. odbywały się ekshumacje i pochówki żołnierzy września, gdynian pomordowanych w Piaśnicy.

1 września1951 r. cmentarz został odebrany parafii i przemianowany na komunalny, w jego obszar włączono cmentarz ewangelicko-augsburski. W tym samym czasie pochowane zostały tu ciała żołnierzy niemieckich, znalezione w wydobytym wraku pancernika „Gneisenau”, który przez sześć lat blokował główne wejście do portu. Wiosną 1954 r. załadowano do skrzyń i ciężarowym samochodem zawieziono na cmentarz szczątki ok. 400 trupów wydobytych z wraku niemieckiego okrętu „Neuwerk”.

Dwa dni po masakrze, 19 grudnia 1970 r. odbyły się, ukryte przed oczami mieszkańców pod osłoną nocy i godziny milicyjnej, pierwsze pogrzeby ofiar.

W 1982 r. postawiony został w pobliżu kaplicy parterowy budynek z biurem obsługi klientów, pomieszczeniami socjalnymi, szatnią i kuchnią dla pracowników.

1 listopada1984 r. pojawił się przy głównej alei krzyż brzozowy z tablicą: „Katyń/ Grudzień 1970/ Ś. p. ks. Jerzy Popiełuszko” i natychmiast otoczyły go tysiące zniczy. W nocy „nieznani sprawcy” krzyż zabrali, usunęli znicze, w miejscu tym postawili pojemnik na śmieci.

W III RP

1 listopada1999 r. po raz pierwszy na cmentarzu kwestowali na rzecz gdyńskiego hospicjum znani i lubiani, od prezydenta Gdyni Wojciecha Szczurka (obleganego przez hojnych mieszkańców), poprzez muzyków, artystów, dziennikarzy, sportowców, po wolontariuszy. Następne kwesty odbywały się każdego kolejnego roku.

W sierpniu 2000 r., w miejsce starego parterowego pawilonu, oddany został do użytku nowy, przestronny budynek biurowy, zaprojektowany przez arch. Piotra Mazura.

W 2001 powstało pierwsze w Gdyni kolumbarium ze 120 niszami urnowymi, w 25 miejscach wykonane zostały poręcze przy schodach i skarpach, zaczęto sukcesywną wymianę ogrodzenia oraz oświetlenia, położony został nowy chodnik w głównym ciągu cmentarza oraz przy przystanku autobusowym, zamontowano ławki parkowe. Wykonane zostały pierwsze w Polsce zdalnie sterowane rogatki, zamykające niekontrolowany dostęp do cmentarza oraz zainstalowany monitoring bram i całodobowa rejestracja obrazu z 4 kamer. W 25 punktach, w pobliżu studzienek z wodą, ustawione zostały zadaszone stojaki z narzędziami: motyczki, łopatki, grabki, 5-litrowe konewki i miotełka, oznaczone symbolem ZCK. Problem jest taki, że mało komu chce się odwieszać je tam, skąd zostały zabrane. Dwa razy w tygodniu trzeba zwozić narzędzia na miejsca, nie wszyscy bowiem potrafią docenić wysiłek i koszt włożony w te udogodnienia. Nie brakuje też, niestety, złodziei cmentarnych narzędzi.

W listopadzie 2002 r. przy tzw. Czarnej Drodze wzdłuż ul. Witomińskiej wymurowana została Ściana Pamięci – dla upamiętniania tych zmarłych, których groby zostały zlikwidowane, lub które z różnych przyczyn nie mają swojego grobu. Wykonawcą była firma Marbud. Szczegóły dotyczące umieszczania tabliczek uzgadnia się w Biurze Obsługi Klienta ZCK.

W 2006 r. pobudowane zostało drugie kolumbarium – w pobliżu wejścia na „Mały cmentarz”, składające się ze 117 nisz. Wykonano oświetlenie Czarnej Drogi.

W marcu 2010 r. na Cmentarzu Witomińskim kręcone były ostatnie, dramatyczne sceny do filmu „Czarny Czwartek”, w reżyserii Antoniego Krauzego (scenariusz Mirosław Piepka i Michał Pruski): wokół starej kaplicy, pamiętającej tamte straszne dni, gdy pełno było tu funkcjonariuszy SB a szaroniebieskie nyski przywoziły zwłoki i zmartwiałych z rozpaczy bliskich.

W 2010 r. powstała trzecia ściana urnowa przy głównej alei na cmentarzu.

W październiku 2011 r. na stronie internetowej Zarządu Cmentarzy Komunalnych uruchomiona została przeglądarka-wyszukiwarka GROBONET, pomagająca zlokalizować każdy grób na trzech cmentarzach komunalnych: Cmentarzu Witomińskim, przy ul. Spokojnej i w Kosakowie. Przygotowania do uruchomienia wyszukiwarki trwały kilka lat, potrzebne było bowiem zewidencjonowanie wszystkich grobów i wykonanie ok. 54 tys. zdjęć. Baza aktualizowana jest co tydzień.

W maju 2012 r. przy Starej Alei Zasłużonych stanęło dwustronne kolumbarium, największe z dotychczasowych, bo na 180 nisz.
Wyremontowana została Ściana Pamięci przy Czarnej Drodze, upamiętniająca tych, których grobów nie ma.

1 listopada 2013 r., po roku budowy, otwarta została nowa kaplica w dwukondygnacyjnym budynku. Projekt opracowało STUDIO AG ze Szczecina (mgr inż. arch. Jacek Czaplicki – architektura, mgr inż. Marek Fert – konstrukcja). Przestronne, eleganckie wnętrze zaprojektowała mgr inż. arch. Monika Gorlikowska z firmy Mogho-Design. Wykonawcą było przedsiębiorstwo Marbud z Gdyni.