OFIARY MORDU PIAŚNICKIEGO

Ofiary mordu piaśnickiego w roku 1939

 

Piaśnica koło Wejherowa w Puszczy Darżlubskiej była miejscem największych masowych egzekucji w województwie pomorskim. Na polecenie najwyższych władz Trzeciej Rzeszy, specjalnie powołane do tego celu odziały SS wymordowały od października 1939 do wiosny 1940 r. ok. 12-14 tys. osób, w tym ok. 300 gdynian. Dla zatarcia śladów, latem 1944 przeprowadzona została akcja palenia zwłok. W czasie ekshumacji przeprowadzonej w październiku 1946 r. z inicjatywy Polskiego Związku Zachodniego, członkowie rodzin rozpoznali 55 osób, w tym 39 mieszkańców Gdyni. Większość z nich pochowana została na Cmentarzu Żołnierzy Polskich w Redłowie.

Na Cmentarzu Witomińskim pochowani byli:

Borysławski Lucjan (1890-1939) – bankowiec i dyrektor Polskiego Banku Rolnego w Gdyni. Urodził się w Ciążeniu.

Ukończył Szkołę Handlową w Łodzi i Akademię Handlową w Wiedniu (1911). W 1920 ochotniczo walczył w Wojsku Polskim, biorąc udział w wojnie polsko-bolszewickiej (uhonorowany Medalem za Waleczność). Po powrocie do cywila pracował w bankowości prywatnej w Łodzi, Ostrowcu, Radomiu, Warszawie, Krakowie, Katowicach, Gdańsku, Kielcach i Poznaniu. Od 1919 był zastępcą dyrektora Polskiego Banku Rolnego, w 1928 został w Gdyni kierownikiem Agencji Państwowego Banku Rolnego – oddział w Grudziądzu, a od 1936 – dyrektorem oddziału tego banku w Gdyni (przy pl. Konstytucji, róg Jana z Kolna). W 1936 został wybrany do zarządu Towarzystwa Szkół Średnich, był współzałożycielem Miejskiego Komitetu Pomocy Dzieciom i Młodzieży oraz Obywatelskiego Komitetu Pomocy Zimowej dla Bezrobotnych, pod przewodnictwem Franciszka Sokoła (przewodniczącego Komitetu). W 1937 został skarbnikiem Obwodu Morskiego Ligi Obrony Przeciwlotniczej i Przeciwgazowej. Był też członkiem Związku Strzeleckiego i skarbnikiem zarządu Podokręgu Morskiego, w 1938 – członkiem założycielem Miejskiego Komitetu do Subskrypcji Pożyczki Obrony Przeciwlotniczej. Przez premiera odznaczony został Srebrnym Krzyżem Zasługi. We wrześniu 1939 był zakładnikiem, po zwolnieniu został aresztowany i zamordowany w Piaśnicy. Po ekshumacji w 1946 rodzina pochowała go na Cmentarzu Witomińskim.

Borysławski fot.J.Dworakowski

Downarowicz Kazimierz (1885-1939) – inżynier, radca Urzędu Celnego w Gdyni, b. konsul RP w Belgii i Brazylii.

Wiadomo o nim bardzo niewiele. Urodził się 1.06.1885 w miejscowości Klikowa w Radomskiem. Studia ukończył w Belgii, w 1920 był konsulem w Belgii (w Antwerpii urodziła się jego córka Danuta). Po powrocie do Polski pracował w Ministerstwie Skarbu, którego delegowało go w połowie września 1934 do Gdyni, mianując kierownikiem Działu Postępowania Celnego i radcą Urzędu Celnego. Był tez prezesem Koła Urzędników Celnych i członkiem Polskiego Związku zachodniego. Odznaczony złotym Krzyżem Zasługi i Oficerskim Krzyżem Belgijskim. W listopadzie 1939 zamordowany został w lasach piaśnickich. W czasie ekshumacji w 1946 jego ciało rozpoznała żona Halina. Nie zgodziła się na przeniesienie zwłok na cmentarz w Redłowie (wówczas jeszcze nie poświęcony) i pochowała męża na Cmentarzu Witomińskim.
Dziś grób istnieje, ale nie ma na nim tabliczki z nazwiskiem Kazimierza Downarowicza.

Downarowicz

Fałatowicz Wiktor (1903-1939) – prawnik, naczelnik Urzędu Celnego.

Urodził się 23.12.1903 we Lwowie. Tam skończył gimnazjum i wydział prawa na Uniwersytecie Jana Kazimierza. Służbę w administracji celnej rozpoczął w 1922 w Urzędzie Celnym we Lwowie. W maju 1933 został oddelegowany do Gdyni. Początkowo był pełniącym obowiązku naczelnika, a 12.01.1934 Ministerstwo Skarbu „poruczyło mu kierownictwo Urzędu Celnego w Gdyni”. Miał wówczas niecałe 30 lat. W 1936 prezydent RP nadał mu order Polonia Restituta; był odznaczony także srebrnym Krzyżem Zasługi, medalem za długoletnią służbę oraz Medalem X-lecia Odzyskania Niepodległości. Mimo wybuchu wojny, Urząd Celny pracował do13 września. Urzędnicy z góry dostali trzymiesięczne pobory, a większość czasu pierwszych dni wojny spędzili na swych posterunkach, gdyż w każdej chwili mogli być potrzebni Dowództwie Obrony Wybrzeża (wielu z nich walczyło i dostało się potem do obozów jenieckich). Po kapitulacji miasta rozpoczęły się represje. Okupanci aresztowali oprócz naczelnika, także jego zastępcę Kazimierza Downarowicza, komisarza skarbowego Józefa Kaczmarka i starszego dozorcę celnego Walentego Cielucha. Zostali oni zamordowani w piaśnickich lasach prawdopodobnie 11 listopada 1939.Gdy w 1946 dokonano ekshumacji, Wiktora Fałatowicza rozpoznała żona Eugenia. Nie zgodziła się jednak na pochówek męża w Redłowie – nie chciała, by leżał w nie poświęconej ziemi, więc spoczął więc na Cmentarzu Witomińskim.

Fałatowicz fot. J.Dworakowski

Groby symboliczne:

Hundsdorff Juliusz (1901-1939) – kupiec, członek Związku Towarzystw Kupieckich na Pomorzu.

Urodził się 29.01.1901 w Nowem. Po skończeniu szkoły średniej zaczął uczyć się zawodu kupieckiego w branży metalowej oraz sprzętów gospodarstwa domowego u Romana Stamma w Chojnicach. Do Gdyni przyjechał w 1922 i w dwa lata później otworzył pierwszy sklep „Żelazo i sprzęty kuchenne” przy ul. Starowiejskiej 30. Współtworzył w 1927 Towarzystwo Kupców Samodzielnych, był skarbnikiem pierwszego zarządu, później członkiem zarządu Związku Towarzystw Kupieckich na Pomorzu. W 1932 wybudował kamienicę przy ul. Starowiejskiej 7 (na parceli kupionej od ks. Rybki), wg projektu Mariana Maślińskiego. Przeniósł tu swój sklep, biura wynajmował innym firmom. Z zapałem włączył się w życie miasta, działał w różnych stowarzyszeniach, uprawiał działalność charytatywną organizując pomoc dla rodzin wielodzietnych i dożywianie dzieci w szkołach, był radnym miejskim, itp. Odznaczony srebrnym Krzyżem Zasługi i złotą odznaką Związku Towarzystw Kupieckich. Bratem Juliusza z drugiego małżeństwa matki był Franciszek Linke, założyciel i długoletni dyrektor Komunalnej Kasy Oszczędności, szwagrem Czesław Nowacki kupiec bławatny. Wszyscy trzej włożyli znaczący wkład w budowę Gdyni, wszyscy trzej zostali zamordowani w Piaśnicy 11.11.1939.

symbol Hundsdorff

Linke Franciszek (1903-1939) – organizator i długoletni dyrektor Komunalnej Kasy Oszczędności, działacz społeczny.

Urodził się 21.12.1903 w Nowem, pow. Świecie. Tam ukończył gimnazjum. Od 1921 pracował w bankowości, początkowo w Wejherowie, a od 1922 osiadł na stałe w Gdyni, gdzie został kierownikiem filii Banku Kaszubskiego oraz skarbnikiem Komitetu Budowy Kościoła NMP Królowej Polski. Dwa lata później prowadził gdyńską ekspozyturę Ziemskiego Banku Kredytowego SA we Lwowie. W 1926 Rada Miejska powierzyła mu organizację Miejskiej Kasy Oszczędności oraz Głównej Kasy Miejskiej. Zlikwidował agendy KBK i cały wysiłek organizacyjny włożył w Kasę, której lokal znajdował się w jednym małym pokoju przy Magistracie (ten z kolei mieścił się w wynajętym prywatnym domu w centrum miasta). Po dziesięciu latach Komunalna Kasa Oszczędności miała wygodną siedzibę w kamienicy u zbiegu ulic Świętojańskiej i Skweru Kościuszki, a o jej dyrektorze pisano, że „nie ma dziedziny gospodarstwa gdyńskiego, w której by nie odegrał ważkiej roli”. Razem z innymi obywatelami Gdyni założył Towarzystwo Kupców Samodzielnych (był kolejno prezesem, wiceprezesem i skarbnikiem, Korporacja Kupiecka). Był także prezesem Towarzystwa Wystaw i Targów, a od 1932 członkiem komisji rewizyjnej Ligi Morskiej i Kolonialnej i Yacht Klubu Polski. W 1934 otrzymał od wojewody pomorskiego srebrny Krzyż Zasługi. W 1935 reprezentował Komunalną Kasę Oszczędności na III Międzynarodowym Kongresie Oszczędnościowym (działał aktywnie w Komitecie Propagandy Oszczędności). Był także organizatorem i prezesem Stałego Targowiska Gdyńskiego, prezesem Głównej Kasy Miejskiej, prezesem honorowym Towarzystwa Rzemieślników Katolickich. Należał do PCK, aktywnie udzielał się w Gdyńskim Związku Propagandy Turystycznej oraz w Komitecie Pomocy Zimowej.

Nowacki Czesław (1893-1939) – kupiec bławatny, prezes Korporacji Kupieckiej, działacz społeczny.

Urodził się 4.04.1893 w Boruszyni Wielkopolskim. Ukończył szkołę średnią. Od 1907 pracował w zawodzie kupieckim, w branży konfekcyjno-galanteryjnej, dział męski. Przez szereg lat zasiadał w Sądzie Powiatowym w Grudziądzu jako ławnik. Uczestnik Powstania Wielkopolskiego i wojny polsko-bolszewickiej, oficer rezerwy. W Gdyni zamieszkał pod koniec l. 20. otworzył sklep „Czesław Nowacki. Galanteria Męska” i włączył się aktywnie w życie prężnie rozwijającego się miasta: był m.in. radnym miejskim, radcą Izby Przemysłowo-Handlowej, członkiem-założycielem Towarzystwa Kupców Samodzielnych i długoletnim prezesem Korporacji Kupieckiej, członkiem Zarządu Koła Związku Oficerów Rezerwy, PCK, Towarzystwa Propagandy Turystycznej, prezesem Związku Właścicieli Nieruchomości oraz Komitetu Pomocy Zimowej na miasto Gdynię, od 1927 radny miejski i członek Komisji Rozbudowy Miasta, w 1932 członek Komitetu Wykonawczego Święta Morza, od 1937 wiceprezes Zarządu Okręgu Miejskiego Obozu Zjednoczenia Narodowego, od 1938 sędzia handlowy w Wydziale Handlowym Sądu Okręgowego, w 1939 – członek Miejskiego Komitetu Subskrypcji Pożyczki Obrony Przeciwlotniczej. Po zajęciu Gdyni przez Niemców w 1939 został aresztowany wraz ze szwagrami: Juliuszem Hundsdorffem i Franciszkiem Linke.

Kapuściński Nikodem był kupcem, urodził się 15.09.1908 r. w Koźminie.

Mieszkał w Gdyni od 1928 r., najpierw przy pl. Kaszubskim 11, potem przy ul. Świętojańskiej 42 prowadził Magazyn Bławatów i Konfekcji. Z okazji otwarcia nowego salonu, prezes Korporacji Kupieckiej w Gdyni Czesław Nowacki w pięknej przemowie życzył sukcesów i powodzenia. Był październik 1936 r. Trzy lata później obaj zostali zamordowani w Piaśnicy.

Krzyż piaśnicki, wystawiony przez rodzinę Nikodemowi Kapuścińskiemu.

symbol Kapuscinski

W 2018 r. zmarli ekshumowani na Kwaterę Pamięci na Cmentarz Garnizonowy w Gdyni-Oksywiu.